Dinsdag in Rotterdam de eerste zittingsdag van de inhoudelijke behandeling in de zaak tegen de vijf Somalische piraten die in november vorig jaar door een Nederlands marineschip werden aangehouden. Ze zouden de Choizil, een zeiljacht, voor de kust van Somalixc3xab hebben gekaapt, waarvan twee opvarenden nog steeds worden vermist. De kaping vond plaats in oktober 2010, in november 2010 werden de mannen opgepakt. Aan hen wordt ten laste gelegd dat ze zich schuldig hebben gemaakt aan zeeroof en het gebruiken van geweld tegen personen en goederen.
Bij de term piraten stelt men zich in eerste instantie waarschijnlijk wat anders voor dan de vijf kleine, magere en jongensachtige mannen die vandaag terecht staan. Ze druppelen een voor een de zaal binnen en kijken wat afwachtend voor zich uit, niet goed wetend waar te gaan zitten. Twee van hen dragen een zwarte jas xe2x80″ het is behoorlijk koud in de rechtszaal xe2x80″ twee anderen zijn gekleed in een polo en de vijfde draagt een trainingsjas van Adidas.
Staatsgeheim
Voordat met de inhoudelijke behandeling kan worden begonnen is het aan mr. Heemskerk om een preliminair verweer te voeren. Althans, hij noemt het een preliminair verweer, in feite doet hij een verzoek tot aanhouding van de zaak. Er zijn in het beginstadium van deze zaak, direct nadat de mannen op volle zee zijn aangehouden, gesprekken geweest tussen een inlichtingenofficier van het ministerie van defensie en een belangrijke getuige. Aangezien deze gesprekken niet zijn gevoerd door een opsporingsbeambte, maar door iemand die daar voor militaire doeleinden was, vallen de gesprekken onder staatsgeheim en kunnen ze niet worden vrijgegeven. De verdediging heeft echter het idee dat er overleg is geweest tussen het Openbaar Ministerie en de inlichtingenofficier xe2x80″ de officieren van justitie zouden volgens de advocaten op de hoogte zijn geweest van de inhoud van die gesprekken, terwijl de raadsheren zelf de gesprekken nooit hebben kunnen inzien. Tijdens een vorige rechtszitting heeft de rechtbank aan de officiers verzocht om contact op te nemen met de Inlichtingendienst, om te kijken wat er mogelijk was met betrekking tot het vrijgeven van de gesprekken. De officieren hebben netjes een brief gestuurd, maar ze hebben niet hard genoeg hun best gedaan om de gesprekken te ontfutselen, vinden de advocaten. De formulering in de brief met het verzoek daartoe is te matig. En dus moet de zaak worden aangehouden om het nog een keer te proberen.
Na dit verzoek is het aan de officieren van justitie om te reageren. De mannelijke officier stelt voor dat mr. Floris Knoef eerst het preliminair verweer in de zaak van zijn clixc3xabnt voert, zodat hij op beide verzoeken tegelijk kan reageren. Maar dat wil mr. Knoef niet. Zijn verweer kan namelijk afhangen van wat er besloten wordt omtrent het verzoek van zijn collega. De jonge officier stribbelt nog wat tegen, in het kader van efficixc3xabntie, maar de voorzitter van de rechtbank, mr. Jansen, onderbreekt hem. xe2x80x98Normaal gesproken ben ik ook voor efficixc3xabntie, maar er is nu eenmaal een formele volgorde.xe2x80x99 De officier schikt zich en stelt dat het Openbaar Ministerie er wel degelijk alles aan gedaan heeft om de gesprekken van de Inlichtingendienst los te krijgen, maar dat het onmogelijk is. De gesprekken zijn gevoerd ten behoeve van militaire doeleinden en vallen dus onder staatsgeheim.
'Ik heb echt geprobeerd het militair operationele doel te zien, maar ik zie het niet,xe2x80x99 reageert mr. Heemskerk. Hij voegt eraan toe dat het hem ook helemaal niet gaat om de militaire doelen, maar om het strafrechtelijk belang van de gesprekken. De rechtbank trekt zich even terug en heeft na twintig minuten besloten dat het verzoek wordt afgewezen. Het zou een herhaling zijn van het verzoek dat in de vorige zitting werd gedaan en dat is uitgevoerd.
Mr. Knoef kan zijn preliminair verweer voeren. Hij deelt de pleitnota uit, maar net als hij wil
beginnen valt de voorzitter hem in de rede. xe2x80x98Nou wil ik u niet voor de voeten lopen, helemaal niet zelfs, maar nu legt u mij een pleitnota voor van 25 paginaxe2x80x99s,xe2x80x99 zegt hij, al bladerend. xe2x80x98Hebt u erover nagedacht, en dat bedoel ik niet verkeerd, of dit wel het goede moment is?xe2x80x99 De advocaat kijkt enigszins verrast, maar lijkt zich niet in het minst aangevallen te voelen. Hij antwoordt met een kort xe2x80x98ja.xe2x80x99
Niet-ontvankelijk
Zijn verzoek is om het Openbaar Ministerie in deze zaak niet-ontvankelijk te verklaren en wel om twee redenen. Allereerst is de vervolging door het OM in strijd met het gelijkheidsbeginsel. Dat beginsel berust op het feit dat gelijkwaardige zaken op een gelijke manier moeten worden behandeld. In zaken als deze is het nog nooit zo geweest dat Nederland piraten vervolgde die geen Nederlandse belangen hadden geschaad. Het gekaapte schip, de Choizil, voer onder Zuid-Afrikaanse vlag, dus Zuid-Afrika zou logischerwijs de vervolging en detentie op zich moeten nemen. Zo gebeurde het ook bij het door Somalische piraten gekaapte schip Taipan dat onder de Duitse vlag voer: de zaak werd door Duitsland opgepakt. Ook is het zo dat de meeste piraten die worden aangehouden niet eens worden vervolgd. Ze worden ontwapend en dan weer vrijgelaten. In alle vergelijkbare zaken volgt het OM het regeringsstandpunt dat wanneer er geen Nederlandse belangen zijn geschaad, er niet over wordt gegaan op vervolging. Door dat in deze zaak ineens wel te doen, maakt dat het OM zich niet houdt aan de richtlijnen die er zijn, en dus niet-ontvankelijk moet worden verklaard.
De tweede reden om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te laten verklaren is het gegeven dat de inlichtingenofficier opsporingshandelingen heeft verricht, zonder zich aan de regels te houden. Het is duidelijk dat er contact is geweest tussen de inlichtingenofficier en de officieren van justitie. xe2x80x98Als die gesprekken alleen maar militaire doeleinden hadden lijkt mij dat er geen contact nodig is met de officier van justitie,xe2x80x99 vindt Knoef. Als er al een opsporingsbevel was gegeven aan de inlichtingenofficier, die daar onbevoegd voor was, dan had er een proces-verbaal moeten worden opgemaakt van de gesprekken. Maar dat is niet gebeurd. Volgens Knoef is hier sprake van vormverzuim, en moet het Openbaar Ministerie ook om deze reden niet-ontvankelijk worden verklaard.
Weer is het de jonge officier van justitie die reageert. Met wat moeite xe2x80″ niet iedereen begrijpt het meteen – formuleert hij een vraag aan de advocaat. De strekking ervan is of de eerst aangevoerde reden om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren zou betekenen dat het in de toekomst nooit zou mogen afwijken van hoe het in gelijkwaardige zaken heeft gehandeld. xe2x80x98Dat is niet mijn probleem,xe2x80x99 reageert Knoef. xe2x80x98Het gaat erom dat dit de eerste zaak is waarin wordt afgeweken van het alleen vervolgen als er Nederlandse belangen worden geschaad.xe2x80x99
Er wordt weer een schorsing ingelast zodat de officieren kunnen nadenken over een reactie. De vele schorsingen zijn nog een heel gedoe. De zitting vindt plaats in de extra beveiligde zaal van het gerechtsgebouw van Rotterdam, wat betekent dat iedereen elke keer bij binnenkomst weer langs de detectiepoortjes moet xe2x80″ ook de advocaten. De dienstdoende politiemensen vinden het ook wat overdreven, maar het moet nu eenmaal. Hoewel de extra beveiliging niet nodig is in deze zaak, staan er vandaag een stuk of negen agenten paraat, alleen maar omdat de behandeling toevallig in deze zaal plaatsvindt. Voor de politiemensen zijn dit nou niet bepaald de spannendste dagen. xe2x80x98Nou, een paar maanden terug pakte er nog eentje een stoel beet,xe2x80x99 antwoordt een van de agenten op de vraag of er weleens ingegrepen moet worden.
Geen kans van slagen
Bij terugkomst neemt de vrouwelijke officier het woord. Ze stelt dat het hier wel gaat om een ernstige zaak: er is een schip gekaapt, de schipper is beschoten en bedreigd. Van de in eerste instantie twintig aangehouden verdachten, zijn alleen deze vijf overgebleven. De rechter-commissaris heeft zelf toestemming gegeven hen te vervolgen, ook al waren er geen Nederlandse belangen geschaad. Over het gelijkheidsbeginsel zegt ze dat xe2x80x98een beroep op het gelijkheidsbeginsel geen kans van slagen heeft als het gaat om verschillende zaken.xe2x80x99 En volgens haar zijn de door de advocaten aangehaalde zaken, waarin piraten werden vrijgelaten of door het geschade land werden vervolgd, niet te vergelijken met deze. Met betrekking tot de rol van de inlichtingenofficier geeft ze aan dat zijn doel de militaire operatie is. Als er tijdens die operatie een strafzaak ontstaat, kun je niet verwachten dat die hele militaire operatie openbaar wordt gemaakt. Het is de taak van een inlichtingenofficier om met mensen als de betreffende getuige te praten, hij heeft dus gewoon zijn werk gedaan.
xe2x80x98Ik onderbreek even,xe2x80x99 zegt de voorzitter. xe2x80x98De verdediging heeft als tweede punt gesteld dat er contacten zijn geweest tussen de inlichtingenofficier en de officieren van justitie, maar u gaat op dat punt niet in.xe2x80x99
De officier reageert geprikkeld. xe2x80x98Jawel hoor, de contacten gingen over wie wat zou doen, zodat er geen belangenverstrengeling zou ontstaan.xe2x80x99 Ten slotte geeft ze aan dat ze vindt dat de verdediging er maar wat op los speculeert. Ze hebben geen enkele aanwijzing voor hun beweringen over contact tussen de officieren en de inlichtingenofficier.
Er wordt wederom geschorst. Nu is het aan de advocaten om even na te denken over een passende reactie. xe2x80x98Een zaak kan nooit exact hetzelfde zijn als een andere,xe2x80x99 begint mr. Knoef. xe2x80x98Anders zou je een tweelingbroer moeten hebben die exact op dezelfde tijd, op dezelfde plaats, enzovoorts.xe2x80x99 De voorzitter knikt. Hij stelt dat er uit het dossier wel degelijk naar voren komt dat de inlichtingenofficier en de officier van justitie contact hebben gehad over de inhoud van de gesprekken xe2x80″ hij citeert een deel uit een later verhoor waaruit dat blijkt xe2x80″ en voegt eraan toe dat de verdediging het wel xe2x80x98moet doen met aannames, omdat we niet meer hebben.xe2x80x99
De officieren geven aan dat er echt niks is uitgewisseld, en dat er eventueel een aanvullend
proces-verbaal kan worden opgemaakt waarin dat allemaal wordt vastgelegd. Een volgende schorsing wordt ingelast om de rechtbank de tijd te geven een beslissing te nemen omtrent de niet-ontvankelijkheidsverklaring van het Openbaar Ministerie. Bij terugkomst meldt de voorzitter allereerst dat Nederland universele macht toekomt als het gaat om zeeroof. Er mag dus worden ingegrepen, of er Nederlandse belangen worden geschaad of niet. Over het gelijkheidsbeginsel zegt hij dat gelijke zaken gelijk behandeld moeten worden. xe2x80x98Maar deze zaak onderscheid zich van andere zaken, doordat er twee mensen worden vermist.xe2x80x99 Het verzoek wordt om deze reden verworpen. Met betrekking tot de handelingen van de inlichtingenofficier wordt het verzoek tot niet-ontvankelijk verklaren van het Openbaar Ministerie eveneens verworpen: dat zou alleen kunnen als het bewust informatie achter heeft gehouden, en dat is niet het geval. Er wordt een aanvullend proces-verbaal opgemaakt en de zaak kan dus gewoon doorgaan.
Wapens in zee
De eerste verdachte wordt gehoord. Samen met een van de twee aanwezige tolken neemt hij plaats voorin de zaal. De rechter houdt hem zijn verklaring voor en vraagt of het klopt dat hij eigenlijk toegeeft dat hij op de dag van zijn aanhouding met een boot op het water was om piraterij te plegen. Dat klopt. xe2x80x98Ik had geen andere keus, ik kon niet weigeren,xe2x80x99 zegt Abdi H. xe2x80x98Ze kwamen bij ons thuis. Ze wisten dat ik een boot kon besturen. Ze hebben me bedreigd, en toen ben ik meegegaan.xe2x80x99 Wie xe2x80x98zexe2x80x99 precies zijn wordt niet helemaal duidelijk, behalve dat het leiders van een piratengroep zouden zijn. Tijdens een meeting met de hele groep wordt besproken hoe ze een schip moeten kapen. Er worden spullen aangeleverd, wapens en ladders, die ze daar voor nodig hebben. In november 2010 is het zover. Met drie boten, een grote en twee kleine, gaat de groep het water op, waar ze op een gegeven moment op het Nederlandse marineschip stuiten. Alles is op camera vastgelegd. xe2x80x98Op deze foto zien we hoe iemand mogelijk een wapen in zee gooit,xe2x80x99 legt de rechter uit, terwijl er een foto wordt getoond van drie mannen op een bootje. Veel duidelijker kan een foto niet zijn: de AK47 zweeft nog net boven het water, terwijl de man die het ding gooide nog een zwaaibeweging met zijn armen maakt. Die man is een van de andere verdachten.
Allebei geven ze toe dat ze die dag inderdaad op pad waren om een schip te kapen, maar dat ze niks met de kaping van de Choizil te maken hebben. Tijdens het verhoor van de eerste verdachte kijken de officieren van justitie even op buienradar. Het ziet er niet al te gunstig uit. De kapitein van het gekaapte schip herkent Abdi H. ook niet als een
van de kapers. Het is vooral op basis van verklaringen van anderen dat hij als verdachte wordt aangemerkt. De rechter vraagt hoe het dan kan dat hij zoveel details over de kaping wist te geven. Volgens Abdi komt dat omdat het schip vlakbij het strand lag: iedereen kon het volgen, iedereen wist wat er gebeurde.
Op het schip
Als de laatste vragen aan de verdachte zijn gesteld heeft de rechter nog een vraag aan de officieren van justitie. In de tenlastelegging geven zij specifiek aan dat het geweld waarvan de mannen worden verdacht bestaat uit onder andere het schieten in de richting van en op het schip. Maar in het dossier kunnen ze dat nergens terugvinden. En dan volgt er een, in de woorden van de officier van justitie, semantische discussie. Wat zij daarmee bedoelden is dat er is geschoten op het schip: de kapers stonden op het schip en hebben toen geschoten. De rechter leest het als: er is op het schip geschoten vanaf een andere locatie. Het gaat even heen en weer, en dan wordt er besloten tot een korte schorsing. De officieren dienen een gewijzigde tenlastelegging in, een van hen houdt de wijziging even kort voor. xe2x80x98Nu moet u niet doen alsof het er altijd al zo gestaan heeft,xe2x80x99 bijt de voorzitter de officier toe, die zegt dat dat xe2x80x98helemaal niet zoxe2x80x99 is.
Het laatste onderdeel van vandaag is het verhoor van de tweede verdachte, de man die het wapen uit het bootje gooide. Er wordt onder andere een foto getoond van de Choizil: een verbazingwekkend klein bootje. Op de foto is te zien dat een donkere man achterop de boot twee blanke mannen onder schot houdt. Maar de verdachte ontkent dat hij dat is.
Morgen gaat de zaak verder, dan worden ook de andere verdachten gehoord. In totaal zijn er zes dagen voor de zaak in zijn geheel uitgetrokken: het doel is om op 13 augustus aan de uitspraak toe te komen.
Tekst: Anna Korterink
misdaadjournalistblog 
Leave a Reply