(reportage uit Panorama, augustus 2010)
In december 2009 stuit de politie bij toeval op een van de grootste pinpasfraudes uit de Nederlandse geschiedenis. In totaal is er voor 1,8 miljoen gestolen. Er zijn zes verdachten xe2x80″ voornamelijk Roemenen xe2x80″ in beeld. Justitie probeert de schade op deze mensen te verhalen, maar dat lijkt een kansloze missie: dit zijn de loopjongens. Van de mensen die het geld hebben gecasht en van de top van de organisatie is geen spoor te bekennen.
Begin december 2009 trekt een passagier uit Mexico de aandacht van de douane op Schiphol. Het gaat om de 26-jarige Roemeen Alexandr C.. Hij heeft een koffertje bij zich waarin 38.000 dollar en een paar duizend euro is verstopt.
Hoe hij aan dat geld komt, wil de douane weten. xe2x80x98Verdiend als barman in Mexico,xe2x80x99 zegt de Roemeen. Dat vindt de douane niet heel geloofwaardig. Bij nader onderzoek wordt een usb-stick gevonden.
Wat daarop staat?
xe2x80x98Muziek,xe2x80x99 zegt de Roemeen, maar ook dat neemt de douane niet zomaar aan. Echt interessant wordt het pas als de gegevens op de usb-stick worden uitgelezen: er staat een groot aantal bankrekeningnummers op, met allerlei bijbehorende gegevens. Justitie Schiphol begint met een groot onderzoek en al snel blijkt men eindelijk eens beet te hebben in een grote zaak van fraude met pinpassen.
Jaarlijks wordt er voor tientallen miljoenen gefraudeerd op deze manier, maar het is buitengewoon moeilijk daar grip op te krijgen, de bendes die zich hiermee bezighouden gaan uiterst professioneel te werk en zelden is er iets concreet te achterhalen. De usb-stick blijkt goud waard. Volgens justitie is er met de transacties die via deze stick zijn te achterhalen in totaal voor zoxe2x80x99n 1,8 miljoen euro opgenomen.

Via de stick en het afluisteren van de telefoon van de aangehouden Roemeen voerde het spoor naar een woning aan de Kruisweg 881 in Hoofddorp. In oktober 2009 was hier een groep Roemenen neergestreken in een riant herenhuis. De eigenaar verhuurde het pand, voor de periode van oktober tot januari.
xe2x80x9cAardige jongens,xe2x80x9d volgens een van de buren, maar niemand had veel contact met hen. Ze vielen niet op, misdroegen zich niet, dat er iets met hen aan de hand was bleek toen de politie eind januari 2010 een inval deed en de aanwezige bewoners oppakte.
In totaal werden er zes mensen aangehouden: de Roemeen op Schiphol, die geen adres in Nederland had, wel in Roemenixc3xab en Italixc3xab; een Roemeen die verdacht wordt van betrokkenheid bij het huren van een of alle drie gebruikte huurautoxe2x80x99s in de periode vanaf oktober 2010; de Roemeense vrouw die de woning aan de Kruisweg huurde en die het huurcontract op haar naam had staan en verder de twee Roemenen en xc3xa9xc3xa9n Moldavixc3xabr die tijdens de inval in de woning aanwezig waren.

Niet alle details over de werkwijze zijn bekendgemaakt, justitie houdt een aantal technische gegevens voorlopig nog buiten het dossier omdat het gaat om gevoelige informatie waar anderen wellicht misbruik van kunnen maken. De grote lijn is wel bekend: in een aantal bedrijven in de Randstad xe2x80″ van Intratuin in Amsterdam tot Diergaarde Blijdorp in Rotterdam – werd xe2x80x99s nachts ingebroken of had een handlanger zich vxc3xb3xc3xb3r sluitingstijd in het pand verstopt.
In de regel werd xc3xa9xc3xa9n pinapparaat bewerkt. Nagenoeg onzichtbaar. In elk geval werd er in het apparaat een module aangebracht die de gegevens van een pasje dat door het apparaat werd gehaald via blue tooth doorseinde naar de lap-top van iemand die in de directe omgeving in een geparkeerd staande auto zat. Per pas werden de gegevens in de lap-top ingeladen, waarna de gegevens xe2x80″ inclusief de pincodes – overgebracht op een blanco pinpas.
In november en december 2009 moeten op deze manier de gegevens van honderden pinpassen zijn verkregen. Het innen van het geld, bij pinautomaten, gebeurde op een enkele uitzondering na in het buitenland: op de Filippijnen, in de Verenigde Staten, Marokko, de Dominicaanse Republiek, Belgixc3xab, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en: Mexico.
Justitie wil de op deze manier verkregen 1,8 miljoen euro bij de verdachten terug zien te halen met een ontnemingsvordering, maar de vraag is of dat zoden aan de dijk zet: de nu aangehouden personen zijn de loopjongens, de mensen achter de schermen zijn nog volledig buiten beeld. Het ligt voor de hand dat justitie wel bezig is met onderzoek naar de opdrachtgevers, maar als dat al zo is, gebeurt dat in een heel ander kader, in een ander onderzoek.
Woordvoerster Natascha Keizer van de Rechtbank Schiphol wil daar niets over kwijt. Op maandag 26 juli is er een regiezitting geweest, de inhoudelijke behandeling is op 18, 19 en 20 oktober. Het enige onderzoek dat nu nog wordt gedaan is naar een aantal vingerafdrukken en er is nog een bestand aangetroffen op de usb-stick waarvan de code nog niet is gekraakt.

Ook de advocaten van de verdachten zijn weinig spraakzaam. Marixc3xablle van Essen uit Amsterdam staat de Roemeen Alexandr bij die op Schiphol is aangehouden en met wie het onderzoek is begonnen. Over het geld dat hij bij zich had zegt hij dat dit deels van hem was, deels van een kennis.
Dat er vertrouwelijke gegevens op de usb-stick stonden met bankrekeningnummers wist hij niet: hij gebruikte de stick alleen voor muziek. Overigens stonden er op de stick alleen nummers die in verband konden worden gebracht met de relatief geringe fraude bij Intratuin in Amsterdam (11.000 euro) en juist deze zaak ontbrak op de tenlastelegging. Een poging van de officier van justitie dit later alsnog te herstellen werd door de rechtbank tegengehouden.
Henk Koopman uit Amsterdam is de advocaat van de man die betrokken was bij het huren van de autoxe2x80x99s. Het ging om drie autoxe2x80x99s: een Ford, een Audi en een Fiat. In de laatste twee autoxe2x80x99s werden bankpassen en skim-apparatuur gevonden. Deze man werd niet aangehouden bij de inval in Hoofddorp, hij verbleef op dat moment niet in Nederland. Hij zou alleen op verzoek van een vrouw xe2x80″ de medeverdachte die ook de woning had gehuurd xe2x80″ de huurautoxe2x80x99s hebben ge
regeld.
Sander Bosch uit Rotterdam is de advocaat van Roxana (28), de huurster van de woning in Hoofddorp. Volgens de advocaat zijn de nu aangehouden mensen hele kleine schakels in een grote ketting: het is helemaal niet bekend wie het geld hebben gexc3xafnd. Zijn clixc3xabnte heeft inderdaad de woning gehuurd, ze heeft er enige tijd verbleven en ze was meegeweest met het huren van autoxe2x80x99s op verzoek van anderen, omdat ze goed Engels spreekt.

Esther Vroegh uit Haarlem is de advocate van de Moldavixc3xabr, de enige niet-Roemeen uit het gezelschap. Hij is wel in de woning aangehouden, maar hij zou niet voorkomen op tapgesprekken. Zijn rol in het geheel is onduidelijk, volgens de advocate moet er nog van alles worden uitgezocht, maar justitie heeft wel een vermoeden: er is een document aangetroffen met een uitvoerige technische handleiding voor uiterst geavanceerd skimmen. In het Russisch. Dat kunnen de anderen niet lezen, hij wel. Dus daar zou de link kunnen zitten. Zelf ontkent hij elk betrokkenheid bij de fraude.
Over xc3xa9xc3xa9n ding zijn alle advocaten het eens: dit zijn niet de grote vissen, het heeft weinig zin als justitie probeert het geld bij deze verdachten terug te halen: dat hebben ze nooit gehad. Van geen van de in Hoofddorp aangehouden verdachten is bekend dat ze zelf geld hebben gepind. Waarom wordt er geen onderzoek gedaan naar die mensen?, vragen de advocaten zioch af. Ook in die andere landen zijn pinautomaten met cameraxe2x80x99s. Uit niets blijkt dat er pogingen zijn gedaan daar gegevens van te achterhalen.
Bij de zittingen in oktober komen ongetwijfeld meer details aan het licht. De meest intrigerende vragen zijn: hoe lang had deze bende nog zijn gang kunnen gaan als de Roemeen op Schiphol eruit gezien had als een keurige zakenman en vooral: waarom had hij die usb-stick bij zich? De gegevens waren al gebruikt en inmiddels waardeloos geworden: de betreffende bankpassen waren allang geblokkeerd. Hij had in elk geval beter hetzelfde kunnen doen als een Roemeense skimmer in juli 2010 in de Verenigde Staten: die slikte een usb-stick met bankgegevens in op het moment dat hij werd aangehouden en vernietigde op die manier het bewijsmateriaal.
De bank betaalt
De schade van pinpasfraude wordt gedragen door de banken: de clixc3xabnten worden schadeloos gesteld. Indirect betalen uiteraard alle klanten (van de banken) daar uiteindelijk aan mee.
Ook de bedrijven waar de pinautomaten zijn gemanipuleerd ondervinden geen directe schade: de kosten worden vergoed. Veruit het grootste bedrag (bijna 1,2 miljoen euro) werd binnengehengeld via de supermarkt van Albert Heijn aan de Zeestraat in Badhoevedorp. Hier was xc3xa9xc3xa9n kassa gemanipuleerd.
In januari 2010 werd de fraude ontdekt, maar er was toen nog geen verband gelegd met de in december aangehouden Roemeen. Opvallend was dat bij het betreffende pinapparaat een aantal dagen een handgeschreven briefje was opgehangen met de tekst: xe2x80x98Toetsen stevig indrukkenxe2x80x99. Het manipuleren was blijkbaar niet helemaal vlekkeloos verlopen.
Direct na het ontdekken van de fraude liet Albert Heijn weten dat het te vroeg was om conclusies aan de omvang van de zaak te verbinden: volgens een woordvoerster waren er het afgelopen jaar waarschijnlijk talloze grotere skimzaken geweest. Bij de winkel zelf weet men in juli 2010 bijna van niets: de huidige bedrijfsleider werkte er toen nog niet. Een woordvoerster in Zaandam wil geen mededelingen doen over details.
Bij Intratuin aan de Nobelweg in Amsterdam is het volgens de bedrijfsleider bij een poging gebleven: hier wordt alles zo goed in de gaten gehouden dat het onmogelijk is fraude te plegen. Tijdens de regiezitting tegen de verdachten werd echter wel een schadebedrag genoemd, van 11.000 euro. Bij de vestiging van Intratuin in Rhoon zou het wel bij een poging zijn gebleven.
Personeel van Top1Toys in Leiderdorp herinnert zich de fraude: het was aan het rollen gekomen toen een mevrouw die in de dagen voor Sinterklaas bij hen had gepind merkte dat er vanuit de Verenigde Staten een bedrag was afgeboekt. De politie had onderzoek gedaan en het pinapparaat in beslag genomen. Men had gekeken of er in het plafond een cameraatje was aangebracht, om het intoetsen van de pincode te registreren, maar dat bleek niet het geval. Volgens de werkneemsters is het onmogelijk dat er xe2x80x99s nachts een insluiper is geweest om het apparaat te manipuleren: ook xe2x80x99s nachts wordt elke beweging opgemerkt door sensoren. In totaal werd met hier geskimde passen 6500 euro gepind.
Bij Diergaarde Blijdorp in Rotterdam duurde het net als bij Albert Heijn lang voordat de fraude werd ontdekt. Met de hier geskimde passen werd in totaal ruim 576.000 euro gepind.
(woordvoerder nog niet bereikbaar)
Oplossing nabij?
Via skimmen wordt jaarlijks voor tientallen miljoenen gefraudeerd, maar het is onmogelijk hierover concrete cijfers te achterhalen. Currence, de eigenaar van Pin, geeft nooit commentaar. Banken denken dat het probleem is opgelost als er pinpassen komen met zogenaamde EMV-chips, maar dat zal op zijn vroegst in 2012 zijn.
Zo werken de skimmers
De skimapparatuur wordt xe2x80x99s nachts aangebracht in vooraf geselecteerde bedrijven. Exc3xa9n of meer leden van de groep laat zich insluiten in de winkel of breekt in. In sommige gevallen wordt de automaat meegenomen en op een andere locatie gemanipuleerd.
In andere gevallen vindt de manipulatie in de winkel zelf plaats. De behuizing van het pinapparaat wordt opengemaakt en in het apparaat wordt een module geplaatst waarmee alle input op het apparaat (dus toetsaanslagen en pasnummers) geregistreerd wordt. Deze info wordt vervolgens door een bluetooth-module verzonden naar een mobiele telefoon. Deze telefoon zendt alle input (al dan niet automatisch) door naar een pc in een woning of naar een lap-top in een auto.
Aan het gemanipuleerde apparaat is weinig tot niets afwijkends te zien. De bankpasnummers en bijbehorende pincodes worden vermoedelijk per email doorgestuurd naar andere groepen of personen in het buitenland. Daar wordt vlak voor middernacht (Nederlandse tijd) het maximaal opneembaar bedrag opgenomen, kort na twaalven neemt men opnieuw eenzelfde bedrag op.