(vervolg op 'Hoe Ronald wordt weggemoffeld', van woensdag 7 juli 2010)
Als Ronald van Z. in 1993 voor de rechtbank in Zutphen staat, is het een slanke, bijna tengere man. Slordig gekleed, in een veel te grote spijkerbroek en een jack. Zeventien jaar later staat hij in hetzelfde Zutphen wederom voor de rechtbank. Minstens twee keer zo dik. Zijn advocaat is mr. Ipo de Vos, verder is er een deskundige van de Pompe-kliniek, psychologe Van Zelst. De vrouwelijke rechter spreekt Ronald toe alsof ze een kleuter voor zich heeft en dat is misschien ook wel zo. Het gaat vooral xc3xb3ver hem, een paar keer corrigeert de rechter zichzelf: xe2x80x98Ik kan het natuurlijk ook aan u vragen.xe2x80x9d
De vorige zitting is aangehouden. De rechtbank wilde toen antwoord op de vraag wat er nog aan rexc3xable pogingen kan worden ondernomen om Ronald nog te behandelen, of er een behandelplan mogelijk is en welke doelen er nog zijn. De rechter noemt de brief van mevrouw Van Zelst xe2x80x98teleurstellendxe2x80x99 voor Ronald.
Ronald: Dat was het wel.
Rechter: Was? Nu niet meer?
Ronald: Nee, er is een andere afspraak gemaakt, in overleg met de advocaat. Ze kijken of het meer gericht kan worden op de kwaliteit van leven en stabiliteit en van daaruit naar beschermd wonen.
Rechter: Mooi om te horen, ook voor u. Mevrouw Van Zelst, ik begreep uit uw brief dat de longstay waar hij nu zit niet gericht is op resocialisatie, maar op psychische gesteldheid en stabilisatie. Eerst dat en van daaruit wordt er dan verder gewerkt.
Van Zelst: Daar is het inderdaad op gericht, stabiliseren, er is een aantal zaken waar vorm in kan komen, als dat zo is kunnen we een keuze maken, en zeggen: goh, als er voldoende vorderingen zijn, dan terug naar een behandelsetting of naar minder beveiligde setting.
(of zoiets. Mevrouw Van Zelst is erg jong, erg theoretisch, praat heel snel en zacht, het is amper te volgen, vanaf xe2x80x98aantal zakenxe2x80x99 sta ik niet in voor een correcte weergave. Hopelijk heeft Ronald het beter begrepen).
Rechter: Wat is er nu gebeurd na de brief?
Van Zelst: Er is niks essentieels veranderd, we zijn met Van Z. in gesprek gegaan, er was misverstand over wat de behandeling inhield. Wij zeggen: een behandelplan, daar zijn we mee bezig. Het verbaasde mij dat hij aangaf: er gebeurt eigenlijk niks. Wij zijn met een plan aan de gang, of er vorderingen zijn, wij denken op dit moment zeg maar, niet dat dit in de toekomst zo zal zijn, maar op dit moment zien wij geen opening voor een nieuwe behandelpoging. We kijken of we uiteindelijk kunnen komen tot andere verblijfsetting.
Rechter: Vindt meneer Van Z. dit een goed traject? U bent een stuk milder. Is dit beter?
Ronald: Je kunt niet zomaar resocialiseren, het is moeilijk om de longstay er helemaal af te krijgen.
(ik weet niet helemaal zeker of Ronald dit heeft gezegd of Van Zelst. Ronald gebruikt soms wel 'moeilijke woorden', zoals 'stabiliseren', maar dat is allemaal jargon dat hij waarschijnlijk tien keer per dag te horen krijgt)
Rechter: Hoe gaat het met de relatie die u had? Vorige keer was dat nieuw. Gaat dat goed?
Ronald: Ja.
Rechter: Dat gaat prima?
Ronald: Ja
(Het wordt hier niet duidelijk, maar destijds was al bekend dat Ronald op mannen valt, het gaat hier om een vriend, dat is waarschijnlijk de reden dat hij totaal geen behoefte heeft op dit onderwerp in te gaan)
Rechter: Exc3xa9n keer in de drie jaar moet er door onafhankelijke deskundigen worden getoetst?
Van Zelst: In januari 2009 is er een nieuw beleidskader opgesteld, in juni 2009 is dat ingegaan, er zijn alleen meer mensen die op die datum drie jaar in longstay zitten, het ministerie is bezig de wachtlijst kleiner te maken.
Rechter: Komt van Z. dit jaar nog aan de beurt?
Van Zelst: We zijn er wel mee aan de gang, we hopen dat hij eind dit jaar, begin volgend jaar aan de beurt is.
Rechter: Ondanks het feit dat het Hof Arnhem heeft gezegd: de instelling moet zoeken naar behandelmogelijkheden, zegt u: die mogelijkheid kunnen wij niet bieden binnen de longstay. Kijken die onafhankelijke deskundigen daar dan wel naar?
Van Zelst: Wij zien de openingen niet, wij zien de bewegingen niet. Onafhankelijke deskundigen krijgen de vraag of longstay wel de aangewezen plaats is, of dat er andere methoden zijn, of iets anders proberen.
Rechter: Het plan is: eerst stabiliseren en dan beschermd wonen, hoe concreet is dat?
Van Zelst: De bedoeling die we opgeven is dat er op lange termijn perspectief is, maar er zijn meerdere risicoxe2x80x99s, en we kijken naar vorderingen van behandeling.
(of zoiets, ook niet te volgen)
Rechter: Is er iets concreets afgesproken?
Van Zelst: Nee.
Rechter: Dat stabiliseren herinner ik mij, van meneer Braun (het gaat om een deskundige, Peter Braun, die vorig jaar een rapport heeft geschreven over Ronald). Dat jaar is allang voorbij. Hoe lang zeg je dat iemand nodig heeft om te stabiliseren en tot rust te komen?
Van Zelst: We zijn hard aan het werken aan doelen, bepaalde dingen zijn nog niet eigen genoeg, misschien worden ze ook niet eigen, er geen concrete afspraken over vervolgvoorzieningen.
Rechter: Heeft u een ijkmoment?
Van Zelst: Er zijn een aantal clustermomenten.
Rechter: Kort samengevat: er zijn geen mogelijkheden tot resocialisatie, u bent bezig met andere doelen, er is een gesprek geweest met Van Z., die kan zich erin vinden dat u op termijn gaat kijken naar andere mogelijkheden.
Van Zelst: Er zitten wel een aantal tussenstappen in, misschien kan hij naar een grotere setting, misschien kan hij vrijheden voor het terrein terugkrijgen, misschien is er verlof aan de orde. Hij heeft nu begeleid verlof.
(het mogelijk verlof waar ze op doelt is onbegeleid verlof binnen het terrein, zelfs binnen het gevangeniscomplex van Vught mag Ronald zich niet onbegeleid op andere afdelingen begeven. Dat hoor ik later van zijn advocaat. Hij had een keer onbegeleid verlof binnen het complex gehad en toen had hij een cd geruild met een andere gedetineerde, dat mocht niet. Hij mocht kennelijk geen enkel contact maken met anderen. Verlof buiten de inrichting, ook begeleid, is helemaal niet aan de orde. Alle verloven binnen de longstay zijn voor heel Nederland, op last van het ministerie, stilgelegd. Zulks nog afgezien van de vraag of Ronald daar xc3xbcberhaupt ooit voor in aanmerking zal komen)
Rechter: Hoe staat het met zijn opleiding?
Ronald: Ik heb vorige week examen gedaan, ik ben geslaagd, ik krijg eind deze maand mijn diploma.
Ronald: Die opleiding is stopgezet, er is mij een andere optie geboden vanuit het onderwijs, om in de schoonmaakbranche te gaan en daar een opleiding in te volgen en meerdere diplomaxe2x80x99s te halen. Aangezien ik afdelingsreiniger ben, wil ik met die opleiding beginnen.
Rechter: Wat u nu heeft gedaan was een schildersopleiding?
Ronald: Ja.
Rechter: Mooi, gefeliciteerd. Dat is ook anders da
n de vorige keer. Uw relatie is goed, u heeft deze opleiding, u bent met onbegeleid verlof geweest op het terrein. Het gaat goed dus, of zie ik dat verkeerd?
Ronald: Nee.
Rechter: Hoe is het contact met uw familie?
Ronald: Het contact met mijn moeder is redelijk, met mijn broer niet, dat is op de lange baan geschoven.
Rechter: Heeft u zelf nog wat te vertellen?
Ronald: Nee.
Rechter, aan Van Zelst: Ik heb begrepen dat er nieuwe wettelijke aantekeningen zijn?
Van Zelst: Ik heb hier wettelijke aantekeningen.
Rechter: Daar hebben we het de vorige keer over gehad, er stond uitdrukkelijk in het proces-verbaal dat de wettelijke aantekeningen er moesten zijn.
(het blijkt dat alleen Van Zelst recente wettelijke aantekeningen heeft, de rechtbank en de advocaat hebben een verouderd exemplaar. Daar wordt wat over gesteggeld, de rechter wil de advocaat wel de gelegenheid geven tijdens een schorsing de veranderingen door te nemen, maar die vindt dat niet nodig. Mevrouw Van Zelst zegt dat ze alles heeft gelezen, ook de nieuwe, maar ze weet zo niet wat er veranderd is. Voor mij was onduidelijk waar die wettelijke aantekeningen over gaan, de enige verandering die ik eruit kon opmaken was iets dat de officier van justitie later naar voren brengt, iets met een basgitaar en een versterker. Het komt er in elk geval op neer dat de nieuwe bepalingen niet – zoals nadrukkelijk was gevraagd – waren toegestuurd. Er was iets fout gegaan, maar het was niks waar iemand zich druk over maakte. Vervolgens was het woord aan de officier van justitie)
Officier, aan Van Zelst: Ziet u komende anderhalf jaar nog ontwikkelingen aankomen met betrekking tot de toetsing door externe deskundigen, dat er alsnog behandeling kan volgen?
Van Zelst: Wij zien ze niet, ik durf niet te zeggen wat die zullen zeggen.
Officier: Gaat dat in de vorm van een advies? Hoe gaat dat?
Van Zelst: Dat rapport gaat naar het ministerie en die kan als enige de longstaystatus opheffen. Als wij mogelijkheden zien, vragen wij zelf longstayopheffing aan.
Advocaat De Vos: Ronald, wil je nog wel behandeld worden? Ik sprak je op 16 oktober, over het nieuwe plan, je wil toch uitzien naar een leven in vrijheid?
Ronald: Het streven waar Peter Braun en Van Zelst het over gehad hebben is 24 uurs begeleid wonen, dat ik naar een minder beveiligde setting moet.
Advocaat: Wat voor idee heb je daarbij, wanneer gaat dat gebeuren?
Ronald: Ja, ik zelf denk, na een jaar of zo.
Advocaat: Waarom denk je dat?
Ronald: Als ik zelf vooruitboekingen zie, dat die er zijn, dat wat Peter Braun zei dat er eerst gestabiliseerd moet zijn en ik vind dat er wel een stukje gestabiliseerd moet zijn, dan heb ik zoiets van: dat moet binnen een jaar kunnen.
Advocaat: Die indruk heb je gekregen?
Ronald: Ja, van het gesprek met Peter Braun en Van Zelst.
Advocaat: Wanneer?
Ronald: Vorige week.
Advocaat: Dinsdag 15 juni?
Ronald: Ja.
Advocaat: Wat voor indruk had je?
Ronald: Op zich wel een positieve indruk, het rapport was wel teleurstellend, dat heb ik gezegd tegen hun.
Advocaat: Gaven zij de indruk: met een jaar, als het lekker loopt?
Ronald: Indruk niet precies, ik ga er wel voor mezelf vanuit. Ik zit nu 18 jaar binnen, ik wil voor mezelf vooruitgangsmogelijkheden crexc3xabren.
Advocaat: Mevrouw van Zelst, we hebben hier alleen de wettelijke aantekeningen tot 2009. Er is een voorblad met wettelijke aantekeningen van 27 november tot april 2010. Kennelijk zijn die niet voor akkoord getekend. Overgeschreven van de oude?
Van Zelst: Ik denk niet dat er veel nieuws in staat.
Rechter: Weet u dat uit uw hoofd?
Van Zelst: Nee, maar ik zie ze altijd, er is wel akkoord voor gegeven.
Advocaat: Mevrouw Van Zelst, de hoofdvraag is: wordt hij niet een beetje blij gemaakt met een lege dop, een leeg ei?
Van Zelst: Dat zijn zeer zeker niet onze intenties.
Advocaat: Wat zijn de intenties dan?
Van Zelst: Dit is een traject dat we zeer zeker in willen gaan, het is geen gebakken lucht.
Advocaat: U wil toe naar begeleid wonen?
Van Zelst: Of hij binnen andere omgeving, geen longstay, maar in een andere omgeving kan worden gezet.
Advocaat: Is dat niet die lege dop?
Van Zelst: Nee, er zijn meer patixc3xabnten die uitstromen.
Advocaat: Als hij zelf zegt: ik wil behandeld worden, moet u dat dan niet doen?
Van Zelst: Als wij geen mogelijkheden zien, als er geen aanwijzingen zijn dat de longstaystatus opgeheven moet wordenxe2x80xa6
Advocaat: Is het feit dat hij zelf aangeeft dat hij behandeld wil worden geen belangrijke aanwijzing?
Van Zelst: Vorige keer was er wat verwarring, maar dat is er nu prima uitgekomen.
Advocaat: Ja, met een worst voorhouden. Van longstay naar begeleid wonen, hij denkt: een jaar.
Van Zelst: Ik weet niet of dat helemaal realistisch is. Er zijn tussenstappen.
Advocaat: Wat is zoxe2x80x99n tussenstap?
Van Zelst: Als de minister toestemming geeft dat er meer verlof kan worden gegeven.
Advocaat: Wanneer gaat u die stap zetten?
Van Zelst: Op dit moment liggen alle verloven stil, niet alleen bij de Pompe Stichting.
Advocaat: En overplaatsing naar een grotere afdeling?
Van Zelst: Daar kijken we intern naar.
Advocaat: Dat zal hij niet zo leuk vinden.
Van Zelst: Het gaat in overleg met Van Z., als hij zegt: grote afdeling kan ik niet aan of dat wil ik niet, dan gaan we daar naar kijken.
Advocaat: De rechtbank heeft u vragen gesteld, hoe bent u daarmee omgegaan? Dat waren heel concrete vragen.
Van Zelst: Er is overleg geweest met de clustermanager.
(de officier van justitie merkt op dat er wel wat nieuwe dingen in de stukken staan, het gaat over een basgitaar en een versterker)
Advocaat: Ik zou die stukken graag vergelijken. Het ging over het afremmen van claimend gedrag. Allemaal open deuren. Over penetrante lichaamsgeur. Dat kan volgens mij niet kloppen. Onderhoudt hij zijn kamer nu wel goed?
Van Zelst: Redelijk, hij heeft sturing nodig bij bepaalde onderdelen.
Advocaat: Het is altijd kraakhelder als ik er ben.
Ronald: Er wordt nooit echt gecontroleerd, ik vind het wel zwart-wit, je kunt iets pas kunt constateren als je het zelf ziet.
Advocaat: Moet je naar de douche gestuurd worden Ronald?
Ronald: Nee, niet meer, xe2x80x98s morgens douche ik zelf. Ik vind het jammer dat sommige stukken er niet in staan. Dingen die er niet in staan, dingen waarvan ik denk, dat is buiten mij om gedaan, als je iets doet, betrek dan degene waar het over gaat erbij. Die brief is na die tijd besproken, maar die had ik zelf toe kunnen lichten.
Officier: Waarom heb ik twee jaar verlenging gevorderd? Omdat blijkens rapportages duidelijk is dat de beveiliging van de samenleving eist dat er voortzetting volgt van de tbs. Het gaat om ernstige risicoxe2x80x99s die hij nog steeds oplevert voor anderen, als die stoornis onvoldoende is behandeld. Er is sprak
e van gebrekkige coping, beperkte mogelijkheden zijn gedrag te corrigeren, op dit moment is bexc3xabindiging van tbs op geen enkele wijze aan de orde. Het blijkt naar mijn smaak xe2x80″ en dat is niet altijd een plezierige boodschap – dat de kliniek duidelijk aangeeft dat er op dit moment onvoldoende behandelingsmogelijkheden zijn. Binnen dat kader, kennelijk aan de hand van een gesprek, wil men binnen de longstaystatus toch kijken naar mogelijkheden, eventueel mogelijkheid tot begeleid wonen, dat kan aan de orde komen, dus is duidelijk dat de kliniek zegt: binnen dat kader kijken naar de maximale kwaliteit van leven. Daarnaast is men alert op andere mogelijkheden en volgt nog de driejaarlijkse toetsing door andere deskundigen, maar daar is een wachtlijst voor. Zoiets duurt altijd te lang. De raadsman probeert de verwachting bij te stellen, het is duidelijk dat er grenzen worden getrokken. Ik vind dat er over moet worden gegaan tot verlenging met twee jaar. Ik snap dat meneer Van Z. geen geduld heeft, hij wil van de longstay af, hij zit er al heel lang, aan de andere kant: twee jaar biedt rust, dan kan men hier de komende anderhalf jaar mee aan de gang.
Advocaat: Dit is nu de derde zitting, tijdens de vorige heeft de rechtbank duidelijk laten doorschemeren: laat ze met een plan komen. Ik heb Van Z. een aantal keren hierover gesproken, dit zinde mij niks. Hier heb ik de indruk dat Van Z. iets heeft voorgezegd gekregen en daarop hapt. Dat is heel vervelend, het is een hard gelag die tbs, hij wil terug naar de maatschappij, de rechtbank heeft bij de vorige zitting toegezegd dat er daadwerkelijke behandeling moet komen, die moet worden gestaafd met data en gesprekverslagen en behandeldoelen. De rechtbank ging ervan uit dat het rapport er twee weken voor de zitting zou zijn. Toen ik er was, lag bij de fax dezelfde brief, en dat was niet 14 dagen voor deze zitting.
Hoe zwaar moet je tillen aan wat de rechtbank vraagt? Ook uw rechtbank is met een lege dop gesierd. Wat er gevraagd is, is niet besproken, een gespreksverslag heeft u niet. Peter Braun ken ik erg goed, ik mag die mensen graag, maar ze doen niet wat u vraagt. Ze moeten geen worsten voorhouden, dan kunnen ze beter hard zeggen: longstay. Van Z. zegt: ik wil er vanaf. Tbs is in het leven geroepen om mensen terug te brengen in de maatschappij. Voor sommige mensen is daar geen plaats voor, daarvoor is die longstay in het leven geroepen. Dat is een uitstekend middel, dat meen ik echt, voor mensen die zeggen: hou in godsnaam op, laat mij wonen, bescherm mij tegen de anderen en ik vertoef hier, geef mij een zo goed mogelijk verblijf. Maar Van Z. zegt: ik wil terug. De kliniek zegt: we hebben geen behandelmogelijkheden. Dat is de wereld op zijn kop zetten. Er is hem een worst voorgehouden: op weg naar een begeleide woonvoorziening.
Met een jaar? U gelooft het toch niet? Behandelen gaat pijn doen, dan gaat bij zijn vriend weg, moet hij naar een afdeling met meer mensen, dan gaat hij er dik op achteruit. Dat is een lege huls, een dooie mus. Uw vragen zijn niet beantwoord, het is geen eerlijke boodschap. Tbs is pijn, narigheid, maar wel met de optiek: het brengen naar andere situatie. Het is niet alleen: van de straat zijn. Dan zit je levenslang. Ik pleit voor verlengen met xc3xa9xc3xa9n jaar, laat de kliniek aan de slag gaan en laat dan eens werkelijk weten waarom het niet zou kunnen. Waarom is er op 15 juni dat gesprek geweest met hem? Dat was alleen onder druk van deze zitting. Maar gaat het om een plan dat uitgevoerd kan worden? Ze moeten gewoon antwoorden op de vragen die u geformuleerd hebt.
(De advocaat stelt voor een externe deskundige aan te wijzen die zelf eens kijkt of hij mogelijkheden ziet, hij noemt Van Panhuys. Dan hoeft er niet te worden gewacht op het rapport van de externe deskundigen, waar die wachtlijst voor is)
Ronald: Waar ik tegenaan hik als ik twee jaar krijg, dan is dat verkapt levenslang, dan zit ik 20 jaar binnen, daar worstel ik mee. Ik heb gewoon zoiets van, iemand 20 jaar geven, iemand die zijn best doet om dingen te laten zien… Zij zien wel dingen. Ze zien wel dingen die ik wel doe die zij niet zien, als je iemand daadwerkelijk wil meemaken, draai dan een dag op zoxe2x80x99n afdeling mee, dan kun je het zelf zien. Van Panhuys ken ik uit vorige onderzoeken.
Rechter: Dat vindt u een goed idee?
Ronald: Ja.
Uitspraak 7 juli half twee. Ronald geeft aan dat hij dar niet bij aanwezig wil zijn.
misdaadjournalistblog 