Het Monster van Loksbergen

(reportage uit Panorama nr 3 dd. 20 januari)

Belgixc3xab heeft met tekenleraar Ronald (xe2x80x98Zeg maar Ronniexe2x80x99) Janssen de nieuwe Marc Dutroux in huis. Seriemoordenaars zijn er in alle soorten en maten, maar ze hebben allemaal hun eigen kick en kenmerk. Wat voor slachtoffers zoeken ze en wat is hun typische xe2x80x98modus operandusxe2x80x99? Janssen lijkt op de Amerikaan Ted Bundy, die het vooral op studentes had gemunt, maar wat heeft hij precies gedaan, waar en wanneer is het begonnen en speelt hij kat-en-muis met de politie?

xe2x80x9cSeriedoder Ronald Janssen (38) uit Loksbergen heeft verklaringen afgelegd over een vierde moord die hij gepleegd zou hebben. Hij beweert dat hij het lichaam jaren geleden achtergelaten heeft in de Oostkantons. De politie heeft nog geen naam van het slachtoffer.xe2x80x9d

Het Laatste Nieuws uit Belgixc3xab, zaterdag 16 januari 2010. Met de Oostkantons wordt de grensstreek van Belgixc3xab met Duitsland aangeduid, vanaf het Drielandenpunt naar beneden. Het is het gebied waar Tanja Groen in 1993 spoorloos verdween. xe2x80x9cDe vrouw moet op het verkeerde moment op de verkeerde plek zijn,xe2x80x9d zei de beruchte Amerikaanse seriemoordenaar Ted Bundy. Tanja, een 18-jarige studente uit het Noord-Hollandse Schagen, xc3xads in de nacht van dinsdag 31 augustus op woensdag 1 september 1993 op het verkeerde moment op de verkeerde plek, al weet niemand precies waar. Medestudenten zien haar even over twaalf uur aan het eind van de Herbenusstraat in het centrum van Maastricht rechtsaf slaan, de Capucijnenstraat in, met haar fiets op weg naar haar kamer in het ruim zes kilometer verder gelegen Gronsveld. Ze woonde hier pas een paar weken. Er is nooit meer iets van haar vernomen, ook haar fiets is niet gevonden.

Inmiddels is bekend dat Ronald Janssen in die periode wel actief was als verkrachter van studentes in Leuven, maar of hij toen ook al aan zijn carrixc3xa8re als seriemoordenaar was begonnen? Een xe2x80x98afkoelingsperiodexe2x80x99 van meer dan tien jaar is voor een seriemoordenaar ongebruikelijk, tenzij hij in die periode heeft vastgezeten maar dat is bij Janssen niet het geval.

Op vrijdag 27 april 2007 is de 18-jarige Annick Van Uytsel uit Kaggevinne, een gehucht in de buurt van Leuven, aan het dansen met een aantal vrienden en vriendinnen op de Kadeefuif in de Gildenzaal in Schaffen. Het is minder dan vijf kilometer van haar ouderlijk huis. Ze is met de fiets. Rond half vijf xe2x80x99s nachts wil Annick naar huis, volgens een vriendin omdat Annicks moeder vaak ongerust is. Samen met twee vriendinnen en een vriend fietst ze richting Kaggevinne, tot aan de spoorwegovergang in Schaffen. Daar gaan de meisjes nog even mee richting het huis van de jongen. Annick gaat niet mee, ze rijdt alleen door, ze voelt zich niet lekker. Ze moet nog ruim drie kilometer.

Om vijf uur krijgt Annicks vriend, die met de padvinders een weekend weg was, een verontrustend smsxe2x80x99je: "Moeten overgeven, moeten wenen, tijd om naar huis te gaan". Het berichtje is verstuurd uit Webbekom, een plaatsje op de route naar huis. Om half zes ontdekken Annicks ouders dat haar bed niet beslapen is en proberen ze haar te bellen. Haar mobiel gaat wel over, maar wordt weggeduwd en staat daarna uitgeschakeld. Vermoedelijk is dit gedaan door haar moordenaar. Dit laatste smsxe2x80x99je is  opgevangen door de telefoonmast in Halen, enkele kilometers van Kaggevinne, maar wel uit de route. Het is in de richting van de plek waar ze op donderdag 3 mei wordt gevonden, enkele tientallen kilometers verderop, in het Albertkanaal bij Lummen. Verpakt in over elkaar geschoven zakken die dichtgebonden zijn met koorden.

Janssen heeft nu bekend dat hij Annick heeft opgewacht en klemgereden op een verlaten weg. Onder bedreiging van een vuurwapen heeft hij haar met fiets en al in zijn bestelwagen gesleurd. Daarna reed hij met haar naar zijn huis in Loksbergen, zes kilometer van Kaggevinne. Daar zou hij haar enkele uren hebben vastgehouden en proberen te verkrachten in de kelder. Waarschijnlijk bracht hij Annick om het leven door met een zwaar voorwerp op haar hoofd te slaan.

xe2x80x9cEen charmante, sociale, vriendelijke, aimabele man met wie je je dochter zou laten meegaan na een fuif.xe2x80x9d Zo kenschetst de Belgische advocaat en criminoloog Jef Vermassen xe2x80x98het monster van Loksbergenxe2x80x99. Vermassen is gespecialiseerd in seriemoordenaars. Na de aanhouding van Janssen en diens bekentenis over de moord op Annick zei Vermassen dat dit vermoedelijk niet zijn eerste moord was. Dat blijkt te kloppen, maar waarop baseerde Vermassen zich? Volgens hem wijst de koelbloedigheid van de dader in de richting van een psychopatische moordenaar. xe2x80x9cHij is uren bij het slachtoffer gebleven, iets wat heel onwaarschijnlijk is voor iemand die in een opwelling handelt. Want zelfs een seriemoordenaar is meestal bang van zijn ‘eerste lijk’ en vlucht ervan weg.xe2x80x9d

Diezelfde professionaliteit is er bij de moorden waardoor Janssen tegen de lamp loopt, in de nieuwjaarsnacht van 2010, als hij zijn buurmeisje Shana (18) en haar vriend Kevin (21) in Loksbergen vermoordt. Eerst is Kevin met drie kogels in het hoofd doodgeschoten, daarna Shana met twee kogels – xc3xa9xc3xa9n in de zij, en xc3xa9xc3xa9n in de nek. Daarna is de auto met behulp van brandversnellers in brand gestoken. Aanvankelijk lijkt het een liquidatie en als Janssen als verdachte is aangehouden gooit hij het zelf ook over die boeg: hij zou zijn getreiterd door Kevin en xe2x80x99s nachts zijn dolgedraaid toen de twee thuiskwamen. Maar als uit de sporen blijkt dat er een poging is gedaan Shana te verkrachten ontstaat er een heel ander beeld. Het lijkt erop dat hij al veel langer van plan was zich aan Shana te vergrijpen, maar ze was nooit alleen, altijd was Kevin bij haar in de buurt. De drang was zo groot dat hij zich daar uiteindelijk niet meer door liet weerhouden. Van onenigheid met de buren is niets gebleken.

De directe omgeving van een seriemoordenaar reageert meestal verbijsterd: dit hadden ze niet verwacht van die aardige buurman, behulpzame vriend, keurige burgervader. Toch komt Janssen niet helemaal uit de lucht vallen: na de verdwijning van Annick van Uytsel is hij bij de politie in beeld geweest als verdachte, maar er waren te weinig concrete aanwijzingen hem echt xe2x80x98op het rooster te leggenxe2x80x99. Inmiddels zijn er wel concrete sporen aangetroffen die hem linken aan de moord op Annick. De vraag voor de komende weken is: wat heeft Ronald Janssen nog meer op zijn kerfstok? Tot 1990 woont hij nog bij zijn ouders in het Belgische Kotem, zoxe2x80x99n vijftien kilometer van Maastricht. Dan gaat hij studeren in het negentig kilometer verderop gelegen Leuven. Hij woont daar xe2x80x98op kotxe2x80x99, maar zal nog geregeld thuis zijn geweest. In Leuven leert hij Nathalie kennen, een Nederlandse die al vanaf 1997 in Belgixc3xab woont. In 1993 verhuizen ze naar Genk, een kleine dertig kilometer van Maastricht, later naar L
oksbergen. Ze krijgen twee dochters, die nu 8 en 11 jaar zijn. In 2007 verlaat zijn vrouw hem. Janssen woont vanaf die tijd alleen in het huis aan de Gemengde Brigadestraat, naast de familie Appeltans.

Waar ging het mis met xe2x80x98Ronniexe2x80x99? Het zal nog minstens een jaar duren voor de psychologische rapporten zijn opgemaakt en bekend wordt wat er in zijn jeugd is misgegaan. Afwezige of slappe vader, dominante moeder, te weinig aandacht? Bijna alle seriemoordenaars zijn psychopaten, mensen zonder geweten, maar dat valt de buitenwereld meestal niet op. Als zijn bekentenissen kloppen zou Janssen in zijn studententijd – vanaf 1990 – zijn begonnen met verkrachtingen in Leuven. Hij volgde studentes naar hun xe2x80x98kotxe2x80x99 en hij wachtte tienermeisjes op bij zomerfestivals. Als hij later gescheiden is en alleen woont valt op dat hij vaak als oudere aanwezig is op bijeenkomsten met veel jongeren, maar omdat daar vaak ook leerlingen bij zijn valt het een beetje onder de noemer xe2x80x98schoolfuivenxe2x80x99 en dan kan het net door de beugel. Al wordt hij er wel een enkele keer op aangesproken.

Als het gaat om spoorloze verdwijningen van jonge vrouwen in de periode vanaf begin jaren negentig tot nu toe, in de leefomgeving van Janssen, komen er verschillende namen in beeld. In 1990 wordt de 24-jarige studente Kathleen Van Lerberghe met messteken omgebracht op de campus Arenberg in Leuven. Er wordt een verdachte veroordeeld, maar die heeft altijd ontkend. In 1993 is er een lustmoord op een andere studente, Inge Waeterloos. Ook hier wordt een verdachte aangehouden, maar de man is zwakzinnig en het is nooit duidelijk geworden of hij de echte dader is.

Janssen wordt ook ondervraagd over Tamara Morris (26) uit Aarschot, een plaats op zoxe2x80x99n vijftien kilometer van Loksbergen. Op vrijdag 17 maart 2006 is ze voor het laatst gezien door haar vriend Frank Verbiest. Tamara heeft een vrije dag om boodschappen te doen, ze verdwijnt spoorloos. Wel wordt er nog een signaal van haar mobiele telefoon opgevangen in Linden, twintig kilometer verderop. Zeven maanden later daar dichtbij haar portefeuille. In maart 2009 vindt een wandelaarster in een bos nabij Hoei xe2x80″ tachtig kilometer verder naar het zuiden – haar lijk. Het is niet meer na te gaan hoe ze is omgekomen, maar het lijkt een zedenmisdrijf: haar beha lag opgevouwen naast haar skelet. Twee andere geruchtmakende moorden waarbij het verband met Janssen nog veel verder te zoeken is (om precies te zijn: 150 kilometer) zijn die op de 26-jarige Ingrid Caeckaert. Zij is in 1991 met een mes omgebracht in Heist-aan-Zee. In 1996 is eveneens aan de Belgische kust het lichaam van de 16-jarige Duitse Carola Titze zwaar verminkt teruggevonden, in de duinen van De Haan.

In Nederland zijn er xe2x80″ behalve die van Tanja Groen xe2x80″ twee andere namen die nu met Janssen in verband worden gebracht. Het gaat om twee jonge vrouwen uit Stein en Elsloo, tegen elkaar aangeplakte dorpjes aan de Maas. Hemelsbreed amper een kilometer van Kotem, waar Janssen tot 1990 woonde, maar in werkelijkheid is de afstand veel groter: de Maas stroomt ertussen, dat zorgt al snel voor een omweg van twintig kilometer. Niettemin: de 19-jarige Angelique Hendrix uit Stein verdwijnt spoorloos op 13 juli 1990 als ze met haar fiets op weg is naar haar beste vriendin, Mirjam Verboort, in Elsloo. Er wordt nooit meer iets van haar gevonden. Het mysterie wordt nog groter als diezelfde Mirjam Verboort in 1996 spoorloos verdwijnt. Zij woont op dat moment in Stein en heeft net een nieuwe partner. Op 7 juni vertrekt ze met een auto die de volgende ochtend bij de Martinuskerk in Oud-Stein wordt aangetroffen. Op zaterdag 17 januari 1998 wordt het skelet van Mirjam gevonden op een verlaten terrein in Stein. Een overeenkomst tussen beide hartsvriendinnen is dat ze een moeilijke jeugd hadden. Angelique was al vroeg uit huis geplaatst en onder voogdij gesteld. Mirjam stond bekend als xe2x80x98tegendraadsxe2x80x99. Zo had ze jarenlang een relatie met de veertig jaar oudere oom van Angelique. Samen kregen ze een zoontje, Kevin, dat anderhalf was toen zijn moeder verdween. Drie weken voor haar verdwijning had Angelique de relatie met haar partner bexc3xabindigd en was ze bij een nieuwe vriend ingetrokken.

Intussen doet de Belgische justitie er alles gedetineerde Janssen in leven te houden en wordt hij xe2x80x99s nachts acht keer per uur gecontroleerd: als hij de kans krijgt zelfmoord te plegen, blijven te veel vragen onbeantwoord. Hoewel, alles weten maakt niet gelukkig. De ouders van Annick van Uytsel hadden de toen nog onbekende dader jarenlang gesmeekt om antwoorden, maar nu het zover is zijn ze alleen maar doodsbang voor wat ze te horen zullen krijgen. Ze weten nu al dat hun dochter is ontvoerd en vermoedelijk urenlang in de macht van de moordenaar is geweest. Terwijl ze maar xc3xa9xc3xa9n ding hadden willen horen: xe2x80x9cJullie kind heeft niet geleden.xe2x80x9d

KAT EN MUIS

Als seriemoordenaar is Ronald Janssen moeilijk in een hokje te plaatsen. De FBI-onderzoekers Roy Hazelwood en John Douglas maken onderscheid tussen het georganiseerde en het gedesorganiseerde type, Janssen is een mengeling. Het georganiseerde type is een sluwe, berekenende moordenaar die methodisch te werk gaat, goed beseft welk effect zijn daden op de gemeenschap hebben en ze juist daarom pleegt: om te shockeren. Hij woont op enige afstand van de plaats waar hij moordt en zoekt zijn slachtoffers zorgvuldig uit.

Het gedesorganiseerde type is een eenling, die moeite heeft met het leggen van contacten. Hij voelt zich afgewezen en eenzaam. Hij pleegt zijn daden in zijn eigen woon- of werkomgeving, waar hij zich betrekkelijk veilig voelt. Familieleden en vrienden omschrijven hem als aardig, maar gesloten.

Het georganiseerde type pleegt de misdaad op een afgelegen plek, en legt het lijk daarna ergens neer waar het snel gevonden kan worden. Hij wil niet bewust gearresteerd worden, maar geniet van de opwinding en de publiciteit die de ontdekking van het slachtoffer met zich meebrengt. Het gedesorganiseerde type laat het lichaam achter op de plaats waar de moord is gepleegd. Beide types lustmoordenaar doden hun slachtoffer kort na de ontvoering of de aanval. Als uit het medisch onderzoek blijkt dat het slachtoffer is gemarteld of verminkt voordat het overleed, is het waarschijnlijk het werk van het georganiseerde type.

Sommige seriemoordenaars spelen een soort kat-en-muisspel met de politie. Er zijn er die duidelijke signalen achterlaten zodat er geen misverstand over kan zijn wie de dader is, sommigen sturen zelfs brieven naar de politie of naar kranten. Meestal wordt een seriemoordenaar ontmaskerd doordat hij xe2x80″ wellicht onbewust –  steeds meer risico neemt, alsof hij gepakt wxc3xadl worden: de enige manier om het moorden te stoppen of om xe2x80x98erkenningxe2x80x99 te krijgen. Bij Ronald Janssen is een vermoeden van een xe2x80x98spelletjexe2x80x99 geopperd naar aanleiding van de fiets van Annick van Uytsel. Deze zou geruime tijd na de moord in Leuven bij het vroegere studentenkot van Janssen in Leuven zijn teruggevonden. Daar is veel onduidelijkheid over. Er is ook gesuggereerd dat de fiets enige tijd in de vijver van Janssen heeft gelegen. Wilde hij een luguber signaal afgeven of is dit alle
maal onzin?

Sommigen bekennen uitsluitend de moorden waarvoor bewijs is, anderen bekennen alles en meer dan dat: ook moorden die ze niet hebben gepleegd. Janssen zit er ergens tussenin. Over de xe2x80x98vierde moordxe2x80x99 doet hij geheimzinnig. Hij verklaart dat hij denkt dat hij ooit met het lijk van een jonge vrouw xe2x80x98rondreedxe2x80x99 in de Oostkantons, maar hij weet haar naam niet en ook niet meer waar en wanneer het precies was. Is het een onderdeel van het spel, het manipuleren van de ondervragers, of weet hij het echt niet meer? Dat hij de namen van zijn willekeurige slachtoffers niet wist op het moment dat hij hen ontvoerde, ligt voor de hand, maar alle zaken trokken veel publiciteit, hij moet dat zeker in de kranten hebben gevolgd.