Zondag 20-12: Van oude moorden, zwarte gaten & Hoek van Holland

Afgelopen week was ik even bij de familie Brenkman in Houten. Hans Brenkman had mij benaderd omdat hij met een stamboom bezig was en daarvoor had hij mijn boek ‘Moordenaars op zwarte kousen’ nodig, maar dat is nergens meer te krijgen. Dus heb ik dat een poosje geleden bij hem langs gebracht – en nu dus weer opgehaald. Het ging om de knecht Jan Brenkman, die in januari 1900 is vermoord door de godsdienstwaanzinnige Tinus Scherff (‘De Messias van Blauwe Sluis’). Hij was een zoon van de broer van de overgrootvader van Hans.

We spraken nog even over oude tijden en zwarte kousen. Zo vertelde de vrouw van Hans hoe bij hun thuis de televisie werd gexc3xafntroduceerd, in de jaren zeventig, tot groot ongenoegen van haar vader. Het was een beetje een kwestie van ‘twee geloven op xc3xa9xc3xa9n kussen’: aanvankelijk was de vader meegegaan met de hervormde lijn van zijn echtgenote. Iets lichter op de hand dus. Bovendien was de vader zelf ook wat rebels: toen hij een keer de jaarlijkse vracht vlees naar de dominee moest brengen (een ‘goede traditie’) leverde hij het allemaal af bij zijn arme schoonfamilie die het veel harder nodig had. Het hele dorp sprak er schande van. Maar in later jaren radicaliseerde hij, ging hij terug naar de roots van de Gereformeerde Gemeente, de zwaarste tak aan de Boom van de Heer.

Toen een van de kinderen een televisie in huis had gehaald en er een antenne op het dak was verschenen, kwam vader onder de tucht. Hij mocht geen lid meer zijn van de kerk, mocht er nog wel naar binnen, maar was in feite ‘uitgestoten’. Hij moest voor in de kerk op zijn kniexc3xabn zijn zonde belijden. Kennelijk kwam daar zijn oude aard nog even boven: dat ver…tikte hij.

En de televisie bleef. Al duurde het nog jaren voor hij er zelf een blik op zou werpen.

Twee dingetjes nog die ik niet eerder had gehoord: wie in die kringen niet geloofde ging naar ‘het zwarte gat’. Het woord ‘hel’ was blijkbaar taboe, zoals er veel dingen niet mochten worden uitgesproken. Toen Hans een keer op zijn motor in een zwart pak bij de schoonfamilie arriveerde, had iemand gezegd: ‘Je lijkt wel een ruimtevaarder’. Wat niet in goede aarde viel: ruimtevaart was zondig, zelfs het uitspreken van het woord was al te veel.

Nog even een draai naar de actualiteit: de rellen bij Hoek van Holland. In de drie gevallen van godsdienstwaanzin die ik in bovengenoemd boek beschrijf, is er altijd een belangrijke rol voor een ophitser, een ‘blikken dominee’, een man die anderen aanzet tot daden maar er zelf tussenuit knijpt op het moment dat de echte klappen vallen. In Hoek van Holland lijkt Asim B. die rol te spelen. Eigenlijk zou zo iemand de meeste straf moeten krijgen, maar meestal komen deze figuren er het genadigst vanaf.

Het is erg verleidelijk verder in te gaan op de rol van ophitsers, we komen hen dagelijks tegen, maar dat bewaar ik nog even.