(reportage uit Revu, week 21, mei 2009)
Waarom Peter La Serpe wil stoppen en andere informanten dat al deden
De kroongetuige in het liquidatieproces, dreigt het bijltje erbij neer te gooien. Peter La Serpe vertrouwt er niet op dat justitie haar beloften nakomt. Feit is dat goede afspraken maken met de autoriteiten niet eenvoudig is. Bovendien lijken uitbundig levende criminelen niet gebouwd voor een nieuw, onopvallend bestaan. Gewezen topcrimineel Mink Kok: xe2x80x98Vroeg of laat loopt het altijd slecht af met informanten en kroongetuigen.xe2x80x99
xe2x80x98Misschien zit Van Efferen inderdaad in een beschermingsregeling, maar eerlijk gezegd denk ik dat hij er niet meer isxe2x80x99
xe2x80x98Je moet ontzettend sterk zijn, met alles en iedereen kunnen breken, met je familie en vrienden. Dat is maar weinig mensen gegevenxe2x80x99
Op vrijdagmiddag 4 augustus 1995 liep crimineel en politie-informant Rudy van Efferen (38), gekleed in korte broek en T-shirt, op slippers van zijn woning in Amsterdam-Noord naar het nabijgelegen Galaxy Hotel waar hij een afspraak had. Het was tegen de 30 graden, Nederland had te maken met een hittegolf. Of Van Efferen het hotel heeft gehaald, is niet bekend. Een paar bekenden hebben hem op weg er naartoe nog gezien, daarna leek hij van de aardbodem verdwenen.
Nog steeds wordt zijn naam genoemd als iemand die mogelijk in een getuigenbeschermingsprogramma is opgenomen. Een officier van justitie uit Haarlem beweerde enige jaren na zijn verdwijning nog contact met hem te hebben gehad: Van Efferen zou in Zuid-Amerika zitten en wilde verklaringen afleggen over topcrimineel Mink Kok en diens rol in de geruchtmakende IRT-affaire. Ook zijn er criminelen die beweren Van Efferen te hebben gesproken of een kaartje van hem te hebben gekregen. Wie in elk geval nxc3xb3xc3xb3it meer iets van hem hebben gehoord zijn zxe2x80x99n echtgenote Marion en zijn kinderen.
Publiek geheim
Van Haagse Cees tot Peter La Serpe is de titel van het geactualiseerde boek over xe2x80x98deals met justitiexe2x80x99 van journaliste Marian Husken dat komend najaar verschijnt. Haagse Cees was een van de eerste kroongetuigen in de justitixc3xable geschiedenis van Nederland. Hij was de XTC-transporteur van de groep van Jan Femer en Mink Kok waartoe ook Rudy van Efferen behoorde. Toen de groep ontdekte dat Haagse Cees informant was voor de politie, dook deze onder in Zwitserland. In augustus 1994 kreeg hij van justitie 2 miljoen gulden cash om een nieuw bestaan op te bouwen. Maar met de dreiging leek het nogal mee te vallen: een maand na de afspraak kocht zijn vrouw in de buurt van Den Haag een woning voor ruim een half miljoen gulden en ging er met haar man wonen. Cees leek voor niemand bang. Toen deze gang van zaken uitlekte klaagden politici over xe2x80x98geldverspillingxe2x80x99.
Rudy van Efferen (foto rechts) was ook informant.
Mink Kok: xe2x80x98Dat is een publiek geheim, ik heb het zelf ook in stukken gelezen. Rudy was een vriend van Jan Femer, zo heb ik hem leren kennen.xe2x80x99
Rudy van Efferen was in het voorjaar van 1993 de persoonlijke chauffeur geworden van de 33-jarige Belg Danny Leclere, de xe2x80x98xtc-dokterxe2x80x99 van de Nederlandse groep. Leclere was opgepakt, maar kreeg verlof om de begrafenis van zijn oma te bezoeken. Prompt nam hij de benen. Normaliter liet zich altijd rijden door zijn chauffeur Van Efferen, maar op Hemelvaartsdag 1993 kroop Leclere zelf achter het stuur van zijn Fiat Croma op weg naar een afspraak. Op een oprit van de ringweg van Amsterdam werd hij met kogels doorzeefd.
Op een dodenlijst
Een paar weken later waarschuwde de politie Van Efferen dat ook hij op een dodenlijst stond. Zijn vrouw Marion vertelde dat de politie haar man en zijn gezin een getuigenbeschermingsprogramma had aangeboden, maar dat Rudy daar niks voor voelde: xe2x80x98Als ze je willen omleggen, vinden ze je toch wel,xe2x80x99 had hij gezegd. De politie zei ook te weten wie het op hem had gemunt: niemand minder dan zijn beste vriend Jan Femer. Marion was geschokt en wist niet meer wie ze moest vertrouwen. Toen hij in augustus 1995 spoorloos verdween bezwoer Jan Femer aan Marion dat hij er niks mee te maken had, maar die bleef haar twijfels houden. Jan Femer is inmiddels zelf geliquideerd, in een heel andere zaak.
Mink Kok: xe2x80x98Ik kan het je nu gerust vertellen, Jan Femer heeft Van Efferen niet omgebracht. Als de man al is vermoord. Maar als het zo was, had Jan het mij verteld.xe2x80x99
Mink Kok kent de verhalen over xe2x80x98Van Efferen in Zuid-Amerikaxe2x80x99 ook, xe2x80x98maar ik weet het niet. Misschien zit hij inderdaad in een beschermingsregeling, maar eerlijk gezegd denk ik dat hij er niet meer is. Iemand die zo lang zijn gezin niet heeft gezien, dat gaat niet. Je houdt toch contact met je kinderen en dat hou je niet geheim. Van Efferens rol was uitgespeeld. Informanten informeren natuurlijk ook altijd mensen in eigen kring. Iemand die hem vertrouwde heeft gedacht: jij speelt een dubbelrol, je bent nou van mij, klaar. Vroeg of laat loopt het altijd slecht af met informanten en kroongetuigen, dat is een doodlopende straat.xe2x80x99
Hoewel ook van Kok werd beweerd dat hij een tijdlang contacten onderhield met justitie. Een misverstand, volgens hem. Wel klopt het dat officier van justitie Fred Teeven, een naam die vaak valt als het gaat om het inzetten van kroongetuigen, in de jaren negentig wat off the record-gesprekken met Kok had gevoerd over achtergronden van de IRT-affaire. Door een foutje xe2x80″ een openstaande microfoon tijdens een zitting achter gesloten deuren xe2x80″ kwam dit xe2x80x98contactxe2x80x99 op straat te liggen.
Mink Kok: xe2x80x98Daardoor is toch een beeld ontstaan over mij als informant van Teeven. Al die kletsverhalen, dat blijft aan je hangen. Ik kan het mensen niet eens kwalijk nemen dat ze zo denken.xe2x80x99
Labiele figuren
1995 was behalve voor Rudy van Efferen ook een fataal jaar voor crimineel en politie-informant Rob Kouffeld. Op 19 juni werd hij voor de voordeur van zijn villa in Epe doodgeschoten. De politie vermoedde dat drugsbaron Henk Orlando Rommy, alias de Zwarte Cobra, achter de afrekening zat. Dat is niet zo verwonderlijk. Mink Kok: xe2x80x98Die Kouffeld had een psychose. Hij had een crisis in zijn hoofd. Zulke labiele figuren worden dan i
nformant.xe2x80x99
Henk Orlando Rommy meende dat Kouffeld hem belazerde en hij zou Jesse R., hoofdverdachte in het huidige geruchtmakende liquidatieproces, 200.000 gulden hebben betaald om de man te liquideren. Jesse R. was toen al goed bevriend met Mohamed (xe2x80x98Moppiexe2x80x99) R., een andere hoofdverdachte in bovengenoemd proces. Maar Moppie was ook weer een maat van Kouffeld en waarschuwde hem.
Mink Kok: xe2x80x98Kouffeld heeft aan de politie verteld dat hij gewaarschuwd was, dat zit allemaal ook in mijn dossier.xe2x80x99
De politie kon niet verhinderen dat Kouffeld korte tijd later toch werd neergeknald. Als verdachte werd Victor van V. (34) aangehouden, een goede vriend van Henk Rommy, maar hij werd vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs. De politie bracht naar buiten dat Kouffeld een partij hasj van Victor van V. had willen stelen en daarom was opgeruimd, pas veel later werd duidelijk dat hij informant was geweest en in dat kader op verzoek van de politie allerlei voorbereidingen had getroffen om de bende erin te laten lopen.
Berooid en eenzaam
De eerste keer dat het Nederlandse publiek een blik achter de schermen van een getuigenbeschermingsprogramma werd gegund was in 2001 toen Rotterdammer Bert Schilder in contact kwam met misdaadverslaggever Peter R. de Vries.
Schilder had zich in 1998 bij de Criminele Inlichtingendienst gemeld omdat hij de politie naar Henk Rommy kon leiden die voortvluchtig was en ondergedoken zat in Spanje. Schilder maakte een deal met justitie: voor 25.000 gulden zou hij Rommy in de val laten lopen. Het ging hem niet alleen om het geld, hij vreesde ook diens wraak vanwege een ripdeal. Schilder maakte een afspraak met Rommy op een terras in Fuengirola en beiden werden opgepakt door de Spaanse politie. Maar de dubbelrol van Schilder lekte meteen uit: de Nederlandse politieagenten zeiden tegen hun Spaanse collega’s dat ze Schilder mochten laten gaan omdat het hen alleen om Henk Rommy ging. Schilders leven liep gevaar, vooral toen Rommy veel eerder dan verwacht al weer vrijkwam. Schilder wilde wel in een beschermingsprogramma. Onder de naam Bram Swaluw mocht hij een nieuw leven beginnen. Hij koos voor Isla Margarita en tekende een contract met het ministerie van Justitie met de volgende voorwaarden: hij ontving 25.000 gulden tipgeld, een vliegticket naar zijn nieuwe woonplaats, 45.000 gulden om daar een nieuw bestaan op te bouwen en een uitkering van 2500 gulden per maand. Bovendien werd hem een gevangenisstraf kwijtgescholden.
Daar stond tegenover dat hij nooit meer contact mocht opnemen met iemand in Nederland. In 2001 sprak Peter de Vries een berooide, eenzame en zieke Schilder. Hij had longemfyseem, maar kon de dure medicijnen niet betalen. Hij wilde weer naar Nederland, maar zijn contactman bij de KLPD had hem, zo beweerde hij, onomwonden laten weten dat ze hem letterlijk zouden laten xe2x80x98verrekkenxe2x80x99 als hij terugkwam. Na de uitzending werd de uitkering stopgezet, een half jaar later kocht justitie het contract af voor 5000 dollar. Schilder verhuisde naar Brazilixc3xab. In maart 2004 keerde de toen 46-jarige Schilder doodziek terug naar Nederland waar hij drie dagen na aankomst in een ziekenhuis overleed.
Onbetrouwbaar apparaat
De naam van vastgoedman Willem Endstra loopt als een rode draad door veel dossiers met kroongetuigen. Dat begon al met Rudy van Efferen: de groep waarvan hij deel uitmaakte belegde vanaf het begin van de jaren negentig voor vele honderden miljoenen bij xe2x80x98de bankier van de onderwereldxe2x80x99, zoals Mieremet hem eens noemde. Toen sommige investeerders argwaan kregen en hun geld opeisten, waren de poppen aan het dansen. Grootinvesteerder John Mieremet overwoog zelfs zich als kroongetuige te melden. Advocaat Han Jahae, destijds raadsman van Mieremet, vertelt: xe2x80x98Er is xc3xa9xc3xa9n inleidend gesprek geweest met een officier van justitie en iemand van de Criminele Inlichtingen Eenheid. Daar was ik bij. Ik heb Mieremet sterk afgeraden om daaraan te beginnen. Er is altijd gedonder om geld en je levert je over aan een per definitie onbetrouwbaar apparaat, dat zie je keer op keer bevestigd. Je kunt nu wel afspraken maken, maar straks zit er een nieuwe officier van justitie en een andere minister.xe2x80x99
Af en toe informeren andere clixc3xabnten van Jahae naar opname in een beschermingsprogramma. Zijn mening: xe2x80x98Ik denk dat het zelden een optie is. Je moet in een vreemd land wat opbouwen en de bescherming is nooit afdoende om echt veiligheid te crexc3xabren als je nog op een menswaardige manier wilt leven. Ik weet niet of Mieremet er op mijn advies van heeft afgezien. Mensen die er wel gebruik van maken zijn vaak wanhopig en zien vaak geen andere uitweg meer.xe2x80x99
Zoals Angelo Diaz, kroongetuige in de zaak tegen de Nomads, de Limburgse tak van de Hells Angels. Hij was betrokken bij een deal tussen een Colombiaanse bende en de Nomads over een partij van 293 kilo cocaxc3xafne. In Nederland werd de partij geript en de Colombianen kwamen verhaal halen. Om hen voor te zijn zouden de Nomads drie schuldige clubleden in februari 2004 zelf hebben geliquideerd. Ook Angelo moest op het matje komen, voelde zich zwaar bedreigd en zag geen andere uitweg dan kroongetuige worden.
Dat ging aan alle kanten mis. Hij wist wel het nodige van de deal met de Nomads, maar onvoldoende voor veroordelingen. Justitie bleef met lege handen achter, ook van de beschuldigingen dat de liquidaties door het Amsterdamse hoofdkwartier van de Angels was gecoxc3xb6rdineerd bleef niks over. Kroongetuige Diaz was een dure kat in de zak. Eind 2007 gooide die zelf de handdoek in de ring, trok zich gefrustreerd terug uit het beschermingsprogramma en klaagde zijn nood bij misdaadjournalist John van den Heuvel. Hij had naar een Spaanstalig land gewild, met een woonplaats aan zee, vanwege zijn achtergrond als visser. Maar hij werd in de winter in een safehouse in Wenen geplaatst. Het xe2x80x98modale inkomenxe2x80x99 dat hem was beloofd bleek een toelage van 750 euro voor twee personen en het contact met de rechercheurs die hem en zijn vriendin moesten begeleiden verliep allesbehalve soepel.
Leuke boot
Komen we tenslotte bij kroongetuige Peter La Serpe die begin mei 2009 dreigde ermee te kappen. Het begon langzaam tot hem door te dringen dat hij de rest van zijn leven niet op luxueuze wijze op kosten van justitie kon doorbrengen (overigens hebben zijn verklaringen over onder andere Jesse R. en Moppie R. en een groot aantal liquidaties in de Amsterdamse onderwereld voor justitie hun waarde al grotendeels bewezen).
Als hij wel in het programma blijft is het de vraag wat hij mag verwachten. Het Openbaar Ministerie heeft hem toegezegd minder straf te zullen eisen, maar de rechter hoeft daar niet in mee te gaan. La Serpe zal hoe dan ook nog een aantal jaren in gevangenschap moeten doorbrengen, onder weinig benijdenswaardige omstandigheden. Wat er daarna voor hem in het verschiet ligt is xe2x80″ waarschijnlijk ook voor hemzelf xe2x80″ nog zeer onduidelijk.
Journaliste Marian Husken: xe2x80x98Het probleem bij al die mensen is: het valt ze allemaal tegen. Dat is ook logisch. Het leven in de misdaad is vol adrenaline, dat staat haaks op wat ze nu te wachten staat: niet opvallen. Ze moeten ook aan het werk. Diaz had gedacht dat hij visser in Zuid-Amerika kon worden en er een leuke boot bij zou krijgen. Dat is wat anders dan een flatje in Wenen. Ze gaan er altijd in met het idee er beter uit te komen, maar ze komen er allemaal slecht uit. Dat ligt vaak aan henzelf, ze zijn vaak erg opportunistisch.
Dat geldt overigens niet voor iedereen. Neem Bram Zeegers, de omstreden ex-advocaat in de zaak Holleeder (hij overleed in 2007 onder verdachte omstandigheden, maar een misdrijf werd nooit aangetoond, HJK). Hij was ook in onderhandeling over getuigenbescherming, maar hij was slim genoeg om te zeggen: xe2x80x98Ik stap eruit, ik heb kinderen in Amsterdam, die kan ik dan niet meer zien.xe2x80x99 Je moet ontzettend sterk zijn, met alles en iedereen kunnen breken, met je familie en vrienden. Dat is maar weinig mensen gegeven.xe2x80x99
Kroongetuige Helio Swart geliquideerd
Met Nederlands eerste xe2x80x98beschermde getuigexe2x80x99 liep het slecht af: in de jaren tachtig werd Helio Stewart ingezet in de zaak tegen Kobus L., alias de Zigeunerkoning. Stewart, voormalig huisvriend en bodyguard van Kobus, was in augustus 1993 aangehouden in verband met de invoer van 860 kilo hennep uit Nigeria. Hij voelde zich bedreigd door Kobus en wilde wel verklaringen afleggen. Hij zou in ruil daarvoor niet worden vervolgd en bescherming krijgen voor zichzelf en zijn gezin. Het was nog even wennen: Stewart legde alvast de verklaringen af, maar werd nog niet beschermd. Op 6 december 1993 werd hij in Schiedam geliquideerd. Zijn verklaringen bleven wel geldig in de rechtszaak tegen L.
Kroongetuige Paul Mulder verdwenen
In 1998 speelde de Orion-affaire, cocaxc3xafnesmokkel door marinepersoneel van Curaxc3xa7ao naar Nederland. Toen marineman Paul Mulder door een collega werd benaderd om mee te doen, stapte hij naar de politie die hem verzocht het spelletje mee te spelen. Dat deed hij, maar het liep anders dan verwacht: een gepland transport met een fregat werd afgeblazen. Op aandrang van officier van justitie Fred Teeven werd een andere marineman, Burton Daal, ingezet om het transport alsnog door te laten gaan, dan maar per vliegtuig (Orion). Dat lukte, de smokkelaars werden opgepakt en veroordeeld. Burton Daal klaagde later dat hem 5 miljoen dollar was beloofd, maar dat hij was afgescheept met 60.000. Daals advocaat Han Jahae deed aangifte tegen Teeven wegens uitlokking die dat overigens ontkende.
Paul Mulder verdween in een beschermingsprogramma, naar verluidt samen met zijn gezin. Jahae: xe2x80x98Het was voor mij de eerste keer dat ik ermee te maken kreeg. Het ging allemaal heel geheimzinnig. Op een militair complex in Soesterberg, in een atoomkelder, konden we Mulder horen. Hij was vermomd met pruik en snor. Ik heb nooit meer iets van hem gehoord. Misschien is hij de enige bij wie het beschermingsprogramma wel goed heeft gewerkt.xe2x80x99
Het xe2x80x98beschermingstrajectxe2x80x99 van Maria Houtman
In de zaak Holleeder spelen de verklaringen van Thomas van der Bijl en Maria Houtman een belangrijke rol. Beiden hadden de status van bedreigde getuige, respectievelijk A en B. Van der Bijl werd kort na zijn vrijlating in zijn cafxc3xa9 De Hallen geliquideerd. Maria Houtman besloot zelf uit de anonimiteit te stappen en te verklaren over wat ze wist over de moord op haar echtgenoot, in november 2005. Thomas van der Bijl en Maria Houtman werden na de dood van Cees Houtman door de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) opgehaald en naar een geheime locatie gebracht waar officier van justitie Fred Teeven zich bevond. Maria Houtman vertelde: xe2x80x98Thomas haalde mij op bij mijn huis met zijn auto. Daarna stapten we over in een andere auto. Thomas en ik kregen een doek over ons hoofd en werden ergens heen gebracht. Die gesprekken duurden ongeveer een uur en waren meestal xe2x80x98s nachts.xe2x80x99
De gesprekken met de officieren van justitie Koos Plooij en Saskia de Vries gingen alleen over het bedreigde getuigentraject. Maria Houtman: xe2x80x98In mijn wereld is het zo dat je er aan gaat als je praat, het is een geluk dat ik nog leef (…) Thomas heeft me gexc3xafntroduceerd bij de personen die over het bedreigde getuigentraject gaan. De CIE beloofde van alles.
Ik ben akkoord gegaan en heb het hele traject doorlopen. Uiteindelijk wilde ik dat niet. Ik ben er uitgestapt. Ik wilde niet naar het buitenland.xe2x80x99
Op de vraag wat ze haar hebben uitgelegd over het traject, zei ze: xe2x80x98Dat als ik in het buitenland zou zijn ik rustig zou kunnen doorleven. Ik veronderstelde dat het mijn hele
familie betrof. Uiteindelijk hoorde ik dat alleen mijn gezin in dat geheime traject zou komen.xe2x80x99
(een uitvoeriger deel van de verklaringen van Maria Houtman staat hier)